logo arlima

Hildebert de Lavardin

Hildebertus Cenomannensis episcopus

Biographie

Né vers 1055 — Mort à Tours en 1133

Théologien et écrivain, évêque du Mans puis archevêque de Tours

Bibliographie

Recueils
  • Venerabilis Hildeberti primo Cenomanensis episcopi, deinde Turonis archiepiscopi opera, tam edita quam inedita. Accesserunt Marbodi Redonensis episcopi, ipsius Hildeberti supparis opuscula. Qua hactenus edita, hac autem auctiora et plura nondum edita prodeunt, omniaque ad manuscriptos codices recensita, notis passim illustrantur. Labore et studio D. Antonii Beaugendre, presbyteri et monachi Ordinis sancti Benedicti è Congregatione S. Mauri, Parisiis, apud Laurentium Le Conte, 1708. [IA]
  • Migne, J.-P., éd., Patrologiae cursus completus, sive Biblioteca universalis, integra, uniformis, commodo, œconomica omnium s.s. Patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocenti III tempora floruerunt. Series Latina, Paris, Migne, 1844-1864, 221 t. (t. 171)
    Tome 171 [GB: ex. 1, ex. 2] [IA: ex. 1]
  • Lyrische Anthologie des lateinischen Mittelalters, mit deutschen Versen [herausgegeben von] Karl Langosch, Darmstadt, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1968, 372 p.
  • Hildebertus Cenomannensis episcopus, Carmina minora recensuit A. Brian Scott, Stuttgart, Teubner (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana. Auctores romani, 1984), 1969, xlii + 76 p.
  • Hildebertus Cenomannensis episcopus, Carmina minora edidit A. Brian Scott. Editio altera, München et Leipzig, Saur (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), 2001, xxxviii + 112 p.
Généralités
  • Angelini, Robert, « Analecta de Hildeberti Cenomenensis codicibus », Filologia mediolatina, 10, 2003, p. 111-122.
  • Angelini, Robert, « Alter Ovidius o consarcinator? Bilancio delle prospettive di interpretazione e nuove proposte di studio su Ildeberto di Lavardin », Filologia mediolatina, 13, 2006, p. 215-228.
  • Balint, Bridget K., Ordering Chaos: The Self and the Cosmos in Twelfth-Century Latin Prosimetrum, Leiden et Boston, Brill (Medieval and Renaissance Authors and Texts, 3), 2009, x + 242 p.
  • Barth, Franz X., Hildebert von Lavardin (1056-1133) und das kirchliche Stellenbesetzungsrecht, Stuttgart, Enke (Kirchenrechtliche Abhandlungen, 34-36), 1906, xx + 490 p. [GB] [IA]
    Édition antérieure:
    • Barth, Franz X., Hildebert von Lavardin (1056-1133) und das Recht der kirchlichen Stellenbesetzung, Stuttgart, Druck der Union deutsche Verlagsgesellschaft, 1905, xv + 85 p. [GB] [IA: ex. 1, ex. 2]
  • Deyres, Marcel, « La nef de la cathédrale de Hildebert de Lavardin au Mans », Bulletin monumental, 126, 1968, p. 161-163.
  • Dieudonné, A., Hildebert de Lavardin, évêque du Mans, archevêque de Tours (1056-1133): sa vie, ses lettres, Paris, Picard; Mamers, Fleury et Dangin, 1898, [viii] + 304 p. [GB] [IA: ex. 1, ex. 2]
  • Ferrante, Joan M., To the Glory of Her Sex: Women's Roles in the Composition of Medieval Texts, Bloomington, Indiana University Press (Women of Letters), 1997, xii + 295 p. [IA]
  • Hauréau, B., Les mélanges poétiques d'Hildebert de Lavardin, Paris, Pédone-Lauriel, 1882, viii + 221 p. [GB] [IA: ex. 1, ex. 2]
  • Histoire littéraire de la France. Nouvelle édition conforme à la première, et donnée par les continuateurs de l'ouvrage, membres de l'Institut (Académie royale des Inscriptions et Belles-Lettres), Paris, Firmin Didot, Treuttel et Wurtz, t. 11, 1841, xiii + xlviii + 744 + 36 p. (ici p. 250-412 et 20-26) [GB] [IA]
  • Jaeger, C. Stephen, Ennobling Love: In Search of a Lost Sensibility, University Park, Pennsylvania State University Press (Middle Ages Series), 1999, xiii + 311 p. [IA]
  • Landry, B., « Les idées morales au XIIe siècle. Les écrivains en latin. IV. Hildebert de Lavardin — Marbode », Revue des cours et conférences, 40:2, 1939, p. 82-96. [IA]
  • Meyer, Paul, « Paris sans pair », Romania, 11, 1882, p. 579-581. [JSTOR] [Persée] [Gallica] [GB] [HT] [IA: ex. 1, ex. 2] DOI: 10.3406/roma.1882.6235
  • Moos, Peter von, Hildebert von Lavardin: 1056–1133, Humanitas an der Schwelle des höfischen Zeitalters, Stuttgart, Hiersemann (Pariser historische Studien, 3), 1965, xvi + 412 p.
  • Moser, Hilário, O pensamento teológico de Hildeberto de Lavardin (1056-1133), São Paulo, Pontificium athenaeum salesianum (Pontificium athenaeum salesianum, 100), 1970, 96 p.
  • Nuß, Daniel, Die hagiographischen Werke Hildeberts von Lavardin, Baudris von Bourgueil und Marbods von Rennes: Heiligkeit im Zeichen der Kirchenreform und der Réécriture, Stuttgart, Steiner (Beiträge zur Hagiographie, 12), 2013, 257 p.
  • Patch, Howard R., The Goddess Fortuna in Mediaeval Literature, Cambridge (USA), Harvard University Press, 1927, xii + 215 p. [GB] [IA]
    Réimpression:
    • Patch, Howard R., The Goddess Fortuna in Mediaeval Literature, New York, Octagon Books, 1967, xii + 215 p. [IA]
  1. Vita beatae Mariae Aegypticae

    Titre: 
    Date: 
    Commanditaire: 
    Dédicataire: 
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme: 
    Contenu:Récit de la vie de sainte Marie l'Égyptienne.
    Incipit: 
    Explicit: 
    Continuations: 
    Remaniements: 
    Traductions: 
    Voir aussi: 
    Manuscrits
    1. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 8433, f. ?? [⇛ Description]
    Éditions modernes
    • Hildeberti Cenomanensis episcopi Vita beate Marie Egiptiace cura et studio Norbert Klaus Larsen, Turnhout, Brepols (Corpus christianorum. Continuatio mediaevalis, 209), 2004, 328 p.
    • Vie de sainte Marie l'Égyptienne par Hildebert de Lavardin. Introduction, traduction, commentaire et index par Charles Munier, Turnhout, Brepols (Miroir du Moyen Âge), 2007, 286 p.
    Traductions modernes
    • en français:
      • Munier 2007 (voir sous Éditions modernes)
    Études
    • Busdraghi, Paola, « Due epigrammi attribuiti a Ildeberto di Lavardin, il Milo di Matteo di Vendome e una leggenda su Pier delle Vigne », Medioevo romanzo, 3, 1876, p. 85-92.
    • Pugh, Tison, « Personae, same-sex desire, and salvation in the poetry of Marbod of Rennes, Baudri of Bourgueil, and Hildebert of Lavardin », Comitatus, 31, 2000, p. 57-86.
  2. Poèmes

    Titre: 
    Date: 
    Commanditaire: 
    Dédicataire: 
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme: 
    Contenu: 
    Incipit: 
    Explicit: 
    Continuations: 
    Remaniements: 
    Traductions: 
    Voir aussi: 
    Manuscrits
    Éditions modernes
    • Hildebertus Cenomannensis episcopus, Carmina minora recensuit A. Brian Scott, Stuttgart, Teubner (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana. Auctores romani, 1984), 1969, xlii + 76 p.
    • Hildebertus Cenomannensis episcopus, Carmina minora edidit A. Brian Scott. Editio altera, München et Leipzig, Saur (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), 2001, xxxviii + 112 p.
    Traductions modernes
    • en français:
    Études
    • Bisanti, Armando, « Su alcuni carmina minora di Ildeberto di Lavardin », Filologia mediolatina, 12, 2005, p. 41-102.
    • Busdraghi, Paola, « Due epigrammi attribuiti a Ildeberto di Lavardin, il Milo di Matteo di Vendome e una leggenda su Pier delle Vigne », Medioevo romanzo, 3, 1876, p. 85-92.
    • Czapla, Ralf Georg, « Zur Topik und Faktur postantiker Romgedichte (Hildebert von Lavardin, Joachim du Bellay, Andreas Gryphius) », Daphnis, 27, 1998, p. 141-183.
    • Dronke, Peter, « On reading a poem by Hildebert of Lavardin », Ingenio facilis per Giovanni Orlandi (1938-2007), éd. Paolo Chiesa et al., Firenze, SISMEL, 2017, p. 113-122.
    • Florio, Rubén, « Las elegias sobre Roma de Hildeberto de Lavardin y la tradición de las ruinas Romanas », Studi medievali, 48:1, 2007, p. 205-228.
    • Michel, Alain, « Rome chez Hildebert de Lavardin », Jérusalem, Rome, Constantinople: l'image et le mythe de la ville au Moyen Âge. Colloque du département d'études médiévales de l'Université de Paris-Sorbonne, Paris IV, éd. Daniel Poirion, Paris, Presses de l'Université de Paris-Sorbonne (Cultures et civilisations médiévales, 5), 1987, p. 197-203.
    • Moos, Peter von, « Homo creans in den Romgedichten Hildeberts von Lavardin. Eine re-tractatio », Fleur de clergie. Mélanges en l’honneur de Jean-Yves Tilliette, éd. Olivier Collet, Yasmina Foehr-Janssens, Jean-Claude Mühlethaler et Prunelle Deleville, Genève, Droz (Rayon histoire), 2019, p. 169-193.
      Compte rendu du recueil: Piero Andrea Martina, dans Studi francesi, 64:3, 2022, p. 632-634. DOI: 10.4000/studifrancesi.41908
    • Pugh, Tison, « Personae, same-sex desire, and salvation in the poetry of Marbod of Rennes, Baudri of Bourgueil, and Hildebert of Lavardin », Comitatus, 31, 2000, p. 57-86.
    • Smolak, Kurt, « Beobachtungen zu den Rom-Elegien Hildeberts von Lavardin », Latin Culture in the Eleventh Century: Proceedings of the Third International Conference on Medieval Latin Studies, Cambridge, September 9-12, 1998, éd. Michael W. Herren, C. J. McDonough and Ross G. Arthur, Turnhout, Brepols (Publication of the Journal of Medieval Latin, 5), 2002, p. 371-384.
    • Tilliette, Jean-Yves, « Tamquam lapides vivi. Sur les "élégies romaines" d'Hildebert de Lavardin (ca. 1100) », "Alla signorina". Mélanges offerts à Noëlle de la Blanchardière, Rome, École française de Rome (Collection de l'École française de Rome, 204), 1995, p. 359-380.
    • Witke, Charles, « Rome as "region of difference" in the poetry of Hildebert of Lavardin », Papers of the XXth Annual Conference of the Centre for Medieval and Early Renaissance Studies, éd. A. S. Bernardo et S. Levin, Binghamton, 1990, p. 403-441.
  3. Sermons

    Titre: 
    Date: 
    Commanditaire: 
    Dédicataire: 
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme: 
    Contenu: 
    Incipit: 
    Explicit: 
    Continuations: 
    Remaniements: 
    Traductions: 
    Voir aussi: 
    Manuscrits
    Éditions modernes
    Traductions modernes
    • en italien:
    Études
    • Hauréau, « Notice sur les sermons attribués à Hildebert de Lavardin », Notices et extraits des manuscrits de la Bibliothèque nationale et autres bibliothèques, 32:2, 1888, p. 107-166. [GB] [HT] [IA]
  4. Lettres

    Titre: 
    Date: 
    Langue:Latin
    Genre:Lettre
    Forme:Prose
    Contenu: 
    Incipit: 
    Explicit: 
    Manuscrits
    1. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 18334, f. 85r-116v [⇛ Description]
    Éditions anciennes
    1. Veterum aliquot scriptorum qui in Galliae bibliothecis, maxime Benedictinorum, latuerant, spicilegium. Tomus I [-Tomus decimus-tertius]. Prodeunt nunc primum in lucem opera et studio Domni Lucae d'Acherii è Congregatione S. Mauri monachi Benedictini
      Paris, Savreux, Bechet, Billaine et Martene, 1655-1677 (ici t. 13)
      ARLIMA: EA4302
      Exemplaire en ligne: [GB: t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 5, t. 6, t. 7, t. 8, t. 9, t. 10, t. 11, t. 12, t. 13] [IA: t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 5, t. 6, t. 7, t. 8, t. 9, t. 10, t. 11, t. 12, t. 13]
    Éditions modernes
    • Balderico di Bourgueil, Marbodo di Rennes, Ildeberto di Lavardin, Lettere amorose e galanti, a cura di Manuela Sanson; introduzione di Claudia Cremonini; con una premessa di Francesco Zambon, Roma, Carocci (Biblioteca medievale, 100), 2005, 143 p.
    Traductions modernes
    • en italien:
      • Sanson, Cremonini et Zambon 2005 (voir sous Éditions modernes)
    Études
Répertoires bibliographiques
Permalien: https://arlima.net/no/5622


Voir aussi:
> Wikidata: Q731681
Creative Commons License
Cette notice est mise à disposition en vertu d'un contrat Creative Commons.
Rédaction: Laurent Brun
Compléments: Christian Brouwer
Dernière mise à jour: 21 novembre 2023

Signaler une erreur ou une omission:

Courriel  Courriel

Mastodon    Facebook    Twitter