logo arlima

Bernard Silvestre

Bernardus Silvestris | Bernardus Turonensis | Bernard de Tours | Bernard Silvester

Biographie

XIIe siècle

Poète et philosophe français

Bibliographie

Recueils
  • Teodorico di Chartres, Guglielmo di Conches, Bernardo Silvestre, Il divino e il megacosmo: testi filosofici e scientifici della scuola di Chartres, a cura di Enzo Maccagnolo, Milano, Rusconi (I classici del pensiero. Sezione 2: Medioevo e Rinascimento), 1980, 594 p.
Généralités
  • Copeland, Rita, Rhetoric, Hermeneutics, and Translation in the Middle Ages: Academic Traditions and Vernacular Texts, Cambridge, Cambridge University Press (Cambridge Studies in Medieval Literature), 1991, xiv + 295 p.
    Réimpression:
    • 1995
  • Dronke, Peter, Fabula: Explorations into the Uses of Myth in Medieval Platonism, Leiden, Brill, 1974.
  • Dronke, Peter, « Bernard Silvestris: nature and personification », Intellectuals and Poets in Medieval Europe, Roma, Edizioni di storia e letteratura, 1992.
  • Evans, Michael, « The Ysagoge in theologiam and the commentaries attributed to Bernard Silvestris », Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 54, 1991, p. 1-42.
  • Favier, Jean, L'univers de Chartres, Paris, Bordas, 1988, 191 p.
  • Fayet, Sylvie, « Le regard scientifique sur les couleurs à travers quelques encyclopédistes latins du XIIe siècle », Bibliothèque de l'École des chartes, 150:1, 1992, p. 51-70. DOI: 10.3406/bec.1992.450643
  • Ferrante, Joan M., Woman as Image in Medieval Literature from the Twelfth Century to Dante, New York et London, Columbia University Press, 1975, [vii] + 166 p. [IA: ex. 1, ex. 2]
    Comptes rendus: C. Lee, dans Medioevo romanzo, 2, 1975, p. 449-451. — M. H. Gertner, dans Revue des langues romanes, 82, 1977, p. 292-294. — H. A. Kelly, dans Speculum, 52, 1977, p. 715-721. — E. B. Vitz, dans The Romanic Review, 68, 1977, p. 144-148.
    Réimpressions:
    • Ferrante, Joan M., Woman as Image in Medieval Literature from the Twelfth Century to Dante, Durham, Labyrinth Press, 1985, [vii] + 166 p. [IA]
    • 2020
  • Gersh, Stephen, « (Pseudo-?) Bernard Silvestris and the revival of neoplatonic Virgilian exegesis », Sophies maietores. "Chercheurs de sagesse". Hommage à Jean Pépin, éd. Marie-Odile Goulet-Cazé, Paris, 1992, p. 573-593.
  • Herren, MIchael W., « Classical exegesis – from Theagenes of Rhegium to Bernard Silvestris », Florilegium, 30, 2013, p. 59-102. [www]
  • Jeauneau, Édouard, « Nani gigantum humeris insidentes. Essai d'interprétation de Bernard de Chartres », Vivarium, 5, 1967, p. 79-99.
  • Jung, Marc-René, Études sur le poème allégorique en France au Moyen Âge, Bern, Francke (Romanica Helvetica, 82), 1971, 334 p. [IA]
    Comptes rendus: Lionel J. Friedman, dans Speculum, 47:2, 1972, p. 316-320. — W. T. H. Jackson, dans The Romanic Review, 63, 1972, p. 222-224. — A. R. Press, dans The Modern Language Review, 69, 1974, p. 166-168. — A. Serper, dans Romance Philology, 29, 1975-1976, p. 569-571. — P. Zumthor, dans Revue belge de philologie et d'histoire, 52, 1974, p. 197-198.
  • Kelly, Douglas, The Art of Medieval French Romance, Madison, University of Wisconsin Press, 1992, xv + 471 p. [IA]
  • Lemoine, Michel, Théologie et platonisme au XIIe siècle, Paris, Cerf, 1988.
  • Minnis, Alastair, Magister Amoris: The Roman de la Rose and Vernacular Hermeneutics, Oxford, Oxford University Press, 2001, xv + 352 p.
    Comptes rendus: Noah D. Guynn, dans SubStance, 33:3, 2004, p. 171-180. DOI: 10.1353/sub.2004.0038 — Christopher Callahan, dans Romance Quarterly, 52:2, 2005, p. 164-166.
  • Stock, Brian, Myth and Science in the Twelfth Century: A Study of Bernard Silvester, Princeton, Princeton University Press, 1972.
  • Ward Jones, Julian, Jr., « The so-called Silvestris commentary on the Aeneid and two other interpretations », Speculum, 64, 1989, p. 838-848.
  • Wetherbee, Winthrop, Platonism and Poetry in the Twelfth Century: The Literary Influence of the School of Chartres, Princeton, Princeton University Press, 1972.
  • Wright, John Kirtland, The Geographical Lore of the Time of the Crusades: A Study in the History of Medieval Science and Tradition in Western Europe, New York, American Geographical Society (American Geographical Society Research Series, 15), 1925, xxi + 563 p. [HT] [IA]
    Réimpression:
    • New York, Dover Publications, 1965
  1. Cosmographia

    Titre:Cosmographia; De mundi universitate
    Date:Entre 1145 et 1148
    Commanditaire: 
    Dédicataire: 
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme:Vers et prose
    Contenu: 
    Incipit:Bernardus Silvestris Terrico salutem.
    Terrico veris scientiarum titulis Doctori famosissimo Bernardus Silvestris opus suum…
    Liber primus
    Congeries informis adhuc cum silva teneret
    sub veteri confusa globo primordia rerum,
    visa Deo natura queri mentemque profundam
    conpellasse noym. Vitae viventis imago…
    Explicit:… Membra quibus mundus non indiget, illa necesse
    physis in humana conditione daret:
    excubias capitis oculos, modulaminis aures
    ductoresque pedes omnificasque manus.
    Continuations: 
    Remaniements: 
    Traductions: 
    Voir aussi: 
    Manuscrits
    1. München, Bayerische Staatsbibliothek, Codices latini monacenses, 23434 (M)
    2. Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 526 (V)
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    • Bernardi Silvestris De mundi universitate libri duo sive megacosmus et microcosmus. Nach handschriftlicher Ueberlieferung zum ersten Male herausgegeben von Dr. Carl Sigmund Barach und Dr. Johann Wrobel, Innsbruck, Verlag der Wagner'schen Universitaets-Buchhandlung (Bibliotheca philosophorum mediae aetatis, 1), 1876, xxi + 72 p. [GB] [IA]
      Réimpression:
      • Frankfurt, Minerva, 1964
    • Vernet, André, Bernardus Silvestris et sa "Cosmographia", diplôme d'archiviste paléographe, École nationale des chartes, Paris, 1937. — Résumé dans Positions des thèses de l'École des chartes, 1937, p. 167-174.
      Thèse non déposée aux Archives nationales de France.
    • Bernardus Silvestris, Cosmographia, edited with an introduction and notes by Peter Dronke, Leiden, Brill (Textus minores in usum academicum, 53), 1978, viii + 196 p.
    Traductions modernes
    • en allemand:
      • Bernardus Silvestris, Über die allumfassende Einheit der Welt: Makrokosmos und Mikrokosmos, übers. Wilhelm Rath, Stuttgart, Mellinger, 1930. — Réimpr.: 1953; 1965; 1972; 1989.
    • en anglais:
      • The Cosmographia of Bernardus Silvestris, a translation with introduction and notes by Winthrop Wetherbee, New York, Columbia University Press (Records of Civilization, Sources and Studies, 89), 1973, viii + 180 p. — Réimpr.: 1990.
    • en français:
      • Bernard Silvestre, Cosmographie. Introduction, traduction et notes par Michel Lemoine, Paris, Cerf (Sagesses chrétiennes), 1998, 153 p.
    Études
    • Alverny, Marie Thérèse d', « Le cosmos symbolique du XIIe siècle », Archives d'histoire littéraire et doctrinale du Moyen Âge, 28, 1953, p. 31-81.
    • Fayet, Sylvie, « Le regard scientifique sur les couleurs à travers quelques encyclopédistes latins du XIIe siècle », Bibliothèque de l'École des chartes, 150:1, 1992, p. 51-70. DOI: 10.3406/bec.1992.450643
    • Gilson, Étienne, « La cosmogonie de Bernard Silvestre », Archives d'histoire doctrinale et littéraire du Moyen Âge, 3, 1928, p. 5-24.
    • Jolivet, Jean, « Les principes féminins dans la Cosmographia de Bernard Silvestre », L'homme et son univers au Moyen Âge. Actes du septième Congrès international de philosophie médiévale (30 août-4 septembre 1982), éd. Christian Wenin, Louvain-la-Neuve, Éditions de l'Institut supérieur de philosophie (Philosophes médiévaux, 26-27), 1986, p. 296-305; réimpr. dans Philosophie médiévale arabe et latine, Paris, Vrin (Études de philosophie médiévale, 73), 1995, p. 269-278.
    • Kauntze, Mark, Authority and Imitation: A Study of the Cosmographia of Bernard Silvestris, Leiden, Brill, 2014.
    • Knowlton, E. C., « The allegorical figure Genius », Classical Philology, 15:4, 1920, p. 380-384. [jstor.org]
    • McCrimmon, M. F., The Classical Philosophical Sources of the "De mundi universitate" of Bernard Silvestris, Ph. D. dissertation, Yale University, New Haven, 1952.
    • Munari, F., « Zu den Verseinlagen in Bernardus Silvestris' De mundi universitate », Philotogus, 104, 1960, p. 279-285.
    • Palmer, Nigel F., « Plant names in the Cosmographia of Bernardus Silvestris », Scientiarum historia, 20, 1994, p. 39-56.
    • Ratkowitsch, Christine, Die "Cosmographia" des Bernardus Silvestris: eine Theodizee, Weimar et Wien, Böhlau (Ordo: Studien zur Literatur und Gesellschaft des Mittelalters und der frühen Neuzeit, 6), 1995, 157 p.
    • Silverstein, Theodore, « The fabulous Ccosmogony of Bernardus Silvestris », Modern Philology, 46:2, 1948, p. 92-116.
    • Steinen, W. von den, « Bernard Silvestre et le problème du destin (Les sujets d'inspiration chez les poètes latin du XIIe siècle, III) », Cahiers de civilisation médiévale, 9, 1966, p. 363–383.
    • Tauste Alcocer, Francisco, Opus naturae: la influencia de la tradición del "Timeo" en la "Cosmographia" de Bernardo Silvestre, Barcelona, Promociones y Publicaciones Universitarias, 1995, 524 p.
    • Woolsey, Robert B., « Bernard Silvestris and the Hermetic Asclepius », Traditio, 6, 1948, p. 340-344.
  2. Mathematicus

    Titre:Mathematicus; Patricida
    Date:XIIe siècle
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme:Vers
    Contenu: 
    Incipit:Semper ut ex aliqua felices parte querantur
       Leges humanae conditionis habent.
    Miles erat Romae, probus armis, rebus abundans,
       Urbe potens, felix conjuge, clarus avis…
    Explicit:… Si, quia muneribus vestri fungatur honoris,
       Rex ideo vester desinit esse suus,
    Pono citus trabeam, vestrum citus exuo regem,
       Liber et explicitus ad mea vota meus. »
    Manuscrits
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    • Migne, J.-P., éd., Patrologiae cursus completus, sive Biblioteca universalis, integra, uniformis, commodo, œconomica omnium s.s. Patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocenti III tempora floruerunt. Series Latina, Paris, Migne, 1844-1864, 221 t. (t. 171, col. 1365-1380)
      Tome 171 [GB: ex. 1, ex. 2] [IA: ex. 1]
      Attribué à tort à Hildebert de Lavardin.
    • Hauréau, Barthélémy, Le "Mathematicus" de Bernard Silvestris et la "Passio sanctæ Agnetis" de Pierre Riga, Paris, Klincksieck, 1895, 49 p. [GB] [IA]
    • Bernardus Silvestris, Mathematicus, herausgegeben von Jan Prelog, übersetzt von Manfred Heim und Michael Kießlich, St. Ottilien, EOS Verlag, 1993.
    • Stone, Deirdre M., « Mathematicus, edition and translation », Archives d'histoire doctrinale et littéraire du Moyen Âge, 63, 1996, p. 209–283.
    Traductions modernes
    • en allemand:
      • Prelog, Heim et Kießlich 1993 (voir sous Éditions modernes)
    • en anglais:
      • Stone 1996 (voir sous Éditions modernes)
    Études
  3. Experimentarius

    Titre: 
    Date:XIIe siècle
    Commanditaire: 
    Dédicataire: 
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme: 
    Contenu: 
    Incipit: 
    Explicit: 
    Continuations: 
    Remaniements: 
    Traductions: 
    Voir aussi: 
    Manuscrits
    1. Oxford, Bodleian Library, Ashmole, 304 [⇛ Description]
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    • Brini Savorelli, M., « Un manuale di geomanzia presentato da Bernardo Silvestre de Tours (XII secolo): l'Experimentarius », Rivista critica di storia della filosofia, 14, 1959, p. 283-342.
    • Burnett, Charles, « What is the Experimentarius of Bernardus Silvestris? A preliminary survey of the material », Archives d'histoire doctrinale et littéraire du Moyen Âge, 44, 1977, p. 62-108. — Réimpr. dans Magic and Divination in the Middle Ages, Aldershot, Variorum, 1996.
    • Burnett, Charles, What is the Experimentarius of Bernardus Silvestris? A Preliminary Survey of the Material, Paris, Vrin, 1978.
    Traductions modernes
    • en français:
    Études
    • Burnett, Charles, « What is the Experimentarius of Bernardus Silvestris? A preliminary survey of the material », Archives d'histoire doctrinale et littéraire du Moyen Âge, 1977, p. 79-125.
  4. Commentaire sur l'Énéide (attribution incertaine)

    Titre: 
    Date:XIIe siècle
    Commanditaire: 
    Dédicataire: 
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme: 
    Contenu: 
    Incipit: 
    Explicit: 
    Continuations: 
    Remaniements: 
    Traductions: 
    Voir aussi: 
    Manuscrits
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    • Commentum super sex libros Eneldos Virgilii, éd. G. Riedel, Greifswald, 1924.
    • The Commentary on the First Six Books of the Aeneid of Virgil Commonly Attributed to Bernardus Silvestris, nunc denuo ediderunt Julianus et Elizabetha Jones, Lincoln, University of Nebraska Press, 1977, xxxi + 163 p.
    • Bernardo Silvestre, Commento all'"Eneide". Libri I-VI, a cura di B. Basile, Roma, Carocci, 2008.
    Traductions modernes
    • en anglais:
      • The Commentary on the First Six Books of Virgil's Aeneid, translated by Earl G. Schreiber and Thomas E. Maresca, Lincoln, University of Nebraska Press, 1979, xxxvi + 129 p.
    • en français:
      • Bernard Silvestre, Repenser l'Énéïde: commentaire sur les six premiers livres de l'Énéïde de Virgile, traduit, présenté et annoté par Francine Mora-Lebrun, Villeneuve-d'Ascq, Presses universitaires du Septentrion (Mythographes), 2022, 377 p.
    Études
    • De Marco, M., « Un nuovo codice del commento di Bernardo Silvestre all’ Eneide », Ævum, 28, 1954, p. 178–183.
    • Desmond, Marilynn, « Bernardus Silvestris and the corpus of the Aeneid », The Classics in the Middle Ages, éd. Aldo S. Bernardo et Saul Levin, Binghamton, Center for Medieval and Early Renaissance Studies, 1990.
    • O’Donnell, J. R., « The sources and meaning of Bernard Silvester’s commentary on the Aeneid », Mediaeval Studies, 24, 1962, p. 233-249.
    • Padoan, G., « Tradizione e fortuna del commento all’ Eneide di Bernardo Silvestre », Italia medioevale e umanistica, 3, 1960, p. 227–240.
  5. Commentaire sur Martianus Capella (attribution incertaine)

    Titre: 
    Date:XIIe siècle
    Commanditaire: 
    Dédicataire: 
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme: 
    Contenu:Commentaire sur le De nuptiis Philologiae et Mercurii de Martianus Capella.
    Incipit: 
    Explicit: 
    Continuations: 
    Remaniements: 
    Traductions: 
    Voir aussi: 
    Manuscrits
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    • Jeauneau, Édouard, « Note sur l’École de Chartres », Studi medievali, 3e s., 5, 1964, p. 821–865.
      Édition d'extraits.
    • The Commentary on Martianus Capella's "De nuptiis Philologiae et Mercurii" attributed to Bernardus Silvestris, edited by Haijo Jan Westra, Toronto, Pontifical Institute of Mediaeval Studies (Studies and Texts, 80), 1986, xii + 290 p.
    Traductions modernes
    Études
    • Baxter, Jason M., « "Margins toward the centre": Bernard Silvestris's (?) In martianum and the exegesis of Natura », Marginalia, 19, 2015, p. 29-36. [www]
Permalien: https://arlima.net/no/5606


Voir aussi:
> Wikidata: Q523113
> Jonas: intervenant/7017
Creative Commons License
Cette notice est mise à disposition en vertu d'un contrat Creative Commons.
Rédaction: Laurent Brun
Compléments: Bernard Ribémont
Dernière mise à jour: 27 octobre 2023

Signaler une erreur ou une omission:

Courriel  Courriel

Mastodon    Facebook    Twitter