|
Pamphilus
Titre: | Pamphilus; Pamphilus de amore; Liber Pamphili |
Date: | Début du XIIe siècle |
Langue: | Latin |
Genre: | Comédie |
Forme: | 390 vers élégiaques |
Contenu: | Pamphile, un jeune homme pauvre, aime une jeune fille riche, sa voisine Galatée. Timide, hésitant, il appelle Vénus à son secours. La déesse vient lui faire un cours d'amour, dont les principes lui permettent d'obtenir un baiser de la belle. Cependant, il se persuade que s'il peut faire connaître son amour à Galatée, il pourra l'enflammer du même feu dont il brûle pour elle, et parvenir à l'union qu'il désire. Résolu, il va trouver une vieille, une de ces intrigantes, habiles à tromper la vigilance des parents et à séduire de jeunes cœurs. Pamphile lui offre sa bourse et lui promet d'encore plus grandes récompenses si elle peut lui gagner le cœur de Galatée, et lui obtenir le consentement des parents de cette fille. Elle promet tout et l'intrigue se noue. Le Pamphilus de amore est repris par Le Roman de la rose, le Libro de buen amor de Juan Ruiz, le Troilus and Criseyde de Geoffrey Chaucer et La Celestina de Fernando de Rojas. |
Incipit: | Vulneror et clausum porto sub pectore telum; Crescit et assidue plaga dolorque michi… |
Explicit: | … Mordet enim graviter discordia pectus amantis Et fovet in bellis vulnera ceca suis. Que bene vos foveat placidam concedite pacem: Hec tua sit coniux, vir sit et iste tuus! Per me votorum iam compos uterque suorum, Per me felices, este mei memores! |
Traductions: | Panfilo (italien) Jean Brasdefer, Pamphille (français) |
Manuscrits
- texte intégral:
- Basel, Öffentliche Bibliothek der Universität, F. VI. 15
- Berlin, Staatsbibliothek und Preussischer Kulturbesitz, Hamilton, 390, f. 114r-156r [⇛ Description]
- Bordesholm
- Budapest, Országos Széchényi Könyvtár, 99, f. 65a-82b
- Erfurt, Universitätsbibliothek, Amplon. 4° 1, f. 170b-186
- Erfurt, Universitätsbibliothek, Amplon. 12° 20, f. 1-14
- København, Kongelige biblioteket, 1634
- Kraków, Biblioteka Jagiellońska, DD X 6, f. 589-616
- Leiden, Universiteitsbibliotheek, Lips. 51, f. 12a-29b
- London, British Library, Cotton, Titus A. XX, f. 141b-150
- Madrid, ??, (sans cote)
Signalé par Pertz, Archiv, 8, p. 808.
- Oxford, Bodleian Library, 3703
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 8509A
Fragment.
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 8430
- Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 25405, f. 3ra-8va [⇛ Description]
- Praha, Národní knihovna České republiky, I. G. 34, f. 117a-136b
- Roma, Biblioteca Vallicelliana, C 91, f. 68r-83r
- San Lorenzo de El Escorial, Real Biblioteca del Monasterio, ??
- Stettin, ??
Signalé par Ulrich.
- Strasbourg, Bibliothèque nationale et universitaire, ??
Signalé par Haenel, p. 464.
- Utrecht, Universiteitsbibliotheek, 820 (lat. 14), f. 1a-18a
- Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 303, f. 78-86b
- Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 3114, f. 197-210
- Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 3123, f. 176a-189a
- Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 3219, f. 119-139
- Wrocław, Biblioteka uniwersytecka, IV, fol. 33
- Wrocław, Biblioteka uniwersytecka, IV, qu. 84
- Zürich, Zentralbibliothek, C 103/291
- localisation actuelle inconnue: ms. utilisé par Goldast
- localisation actuelle inconnue: ms. utilisé par Leyser
- extraits:
- Basel, Öffentliche Bibliothek der Universität, A. XI. 67, f. 236-283
- Basel, Öffentliche Bibliothek der Universität, E. III. 5
- Berlin, Staatsbibliothek und Preussischer Kulturbesitz, theol. fol. 381, f. 181b-187
- Berlin, Staatsbibliothek und Preussischer Kulturbesitz, Diez, B. Santen. 60
- Berlin, Staatsbibliothek und Preussischer Kulturbesitz, Phillipps 1827, f. 13b
- Bern, Burgerbibliothek, ??, f. 1-6b
- Göttingen, Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek, (Florilegium Gottingense)
- Göttingen, Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek, Cod. philol. 130
- Laon, Bibliothèque municipale, 193
- Leiden, Universiteitsbibliotheek, Vulc. 48, f. 32b-33
- München, Bayerische Staatsbibliothek, Codices latini monacenses, 7977, f. 161a-172b
- München, Stadtbibliothek, 899 (6717), f. 63
- Oxford, Bodleian Library, 7025
- Oxford, Bodleian Library, 8218
- Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 883 (Theol. 781)
Éditions anciennes
Éditions modernes
- Pamphile ou l'art d'être aimé, comédie latine du Xe siècle précédée d'une étude critique et d'une paraphrase par Adolphe Baudouin, Paris, Librairie moderne, 1874, [v] + 244 p. [IA]
Compte rendu: Gaston Paris, dans Revue critique d'histoire et de littérature, 8:2, 1874, p. 195-202. [Gallica] [GB] [HT] [IA]
- Kölbing, E., « Bruchstück einer altnordischen Bearbeitung von Pamphilus und Galathea », Germania, 23, 1887, p. 129-141.
- Pamphilus Codici Turicensi, éd. Jacobus Ulrich, Zurich, 1893.
- Bonilla y San Martín, A., « Una comedia latina de la Edad Media, El liber Pamphili. Reproduccíon de un manuscrito inédito, y versión castellana », Boletín de la Real Academia de la historia, 70, 1917, p. 395-467.
- La "comédie" latine en France au XIIe siècle, textes publiés sous la direction et avec une introduction de Gustave Cohen; textes établis et traduits par Marcel Abraham, Robert Baschet, André Cordier et al., Paris, Les Belles Lettres (Collection latine du Moyen Âge), 1931, 2 t., xlv + 246, 278 p., ici t. 2, p. 169-223.
- Garbáty, Th. J., « Pamphilus. De amore, an introduction and translation », The Chaucer Review, 2, 1967, p. 108-134.
- Pamphilus. Prologomena z. Pamphilus (de amore) u. Krit. Textausgabe, éd. Franz G. Becker, Ratingen, Kastellaun (Beihefte zum Mittellateinischen Jahrbuch, 9), 1972.
- Three Latin Comedies, edited by Keith Bate, Toronto, Pontifical Institute of Mediaeval Studies for the Centre for Medieval Studies (Toronto Medieval Latin Texts, 6), 1976, 96 p., ici p. 62-89.
- Pamphilus. De amore, éd. L. Rubio et T. González Rolán, Barcelona, Bosch, 1977.
- Pamphilus, a cura di Stefano Pittaluga, Commedie latine del XII e XIII secolo, a cura di Ferruccio Bertini, Genova, Istituto di filologia classica e medievale (Pubblicazioni dell'Istituto di filologia classica dell'Università di Genova, 3), 1980, p. 11-137.
Traductions modernes
- en anglais:
- en français:
- Abraham, Baschet, Cordier et al. 1931 (voir sous Éditions modernes)
- en italien:
- Pittaluga 1980 (voir sous Éditions modernes)
Études
- Bertini, Ferruccio, « La commedia latina del XII secolo », L'eredità classica nel Medioevo: il linguaggio comico. Atti del III Convegno di Studio, Viterbo, 26, 27, 28 maggio 1978, Viterbo, Agnesotti Editore, 1979, p. 63-80.
- Bertini, Ferruccio, « La commedia elegiaca », Lo spazio letterario del Medioevo. 1. Il medioevo latino, éd. G. Cavallo, C. Leonardi et E. Menestò, I. La produzione del testo, 2, Roma, 1993, p. 217-230.
- Bisanti, Armando, « "Fabliaux" antico-francesi e "commedie" latine: alcuni sondaggi esemplificativi », Schede medievali, 18-19, 1990, p. 5-22.
- Bisanti, Armando, « Effetti scenici nel Pamphilus e nel Babio », Mediaeval Sophia. Studi e ricerche sui saperi medievali, 6, 2009, p. 5-18.
- Blumenthal, W., « Untersuchungen zur Komödie Pamphilus », Mittellateinisches Jahrbuch, 11, 1976, p. 224-311.
- Dagenais, John, « "Se usa e se faz": naturalist truth in a Pamphilus explicit and the Libro de buen amor », Hispanic Review, 57:4, 1989, p. 417-436. DOI: 10.2307/473752
- Doglio, F., « Rapporti fra le diverse esperienze drammatiche europee nel Medio Evo: la commedia elegiaca, ambito italiano », id., Il teatro scomparso. Testi e spettacoli fra il X e il XVIII secolo, Roma, 1990, p. 161-181.
- Dronke, Peter, « A note on Pamphilus », Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 42, 1979, p. 225-230. DOI: 10.2307/751095
- Garbaty, Thomas Jay, « The Pamphilus tradition in Ruiz and Chaucer », Philological Quarterly, 46, 1967, p. 457-470.
- Glińska, Klementyna Aura, La comédie élégiaque. Un essai de typologie des sources médiévales, Paris, Classiques Garnier (Recherches littéraires médiévales, 40), 2023, 673 p. DOI: 10.48611/isbn.978-2-406-15018-3 ISBN: 9782406150176, 9782406150169
- Minnis, Alastair, Magister Amoris: The Roman de la Rose and Vernacular Hermeneutics, Oxford, Oxford University Press, 2001, xv + 352 p. ISBN: 9780191718977
Comptes rendus: Noah D. Guynn, dans SubStance, 33:3, 2004, p. 171-180. DOI: 10.1353/sub.2004.0038 — Christopher Callahan, dans Romance Quarterly, 52:2, 2005, p. 164-166.
- Pittaluga, Stefano, « Echi terenziani nel Pamphilus », Studi medievali, n. s., 23, 1982, p. 297-302.
- Pittaluga, Stefano, « De nuncio sagaci e Pamphilus: studio parallelo », L'eredità classica nel Medioevo: il linguaggio comico. Centro di Studi sul teatro medioevale e rinascimentale. Atti del III Convegno di Studio, Viterbo, 26, 27, 28 maggio 1978, Viterbo, Agnesotti Editore, 1979, p. 291-300.
Répertoires bibliographiques
|
|