|
Jacques de Vitry
Né vers 1160-1170 — Mort en 1240
Évêque de Saint-Jean d'Acre de 1216 à 1228
Généralités
- Arrathoon, Leigh A., « Jacques de Vitry, the tale of Calogrenant, La chastelaine de Vergi, and the genres of medieval narrative fiction », The Craft of Fiction: Essays in Medieval Poetics, éd. Leigh A. Arrathoon, Rochester, Solaris, 1984, p. 281-368.
- Benton, John F., « Qui étaient les parents de Jacques de Vitry? », Le Moyen Âge, 70:1, 1964, p. 39-47. [Gallica]
- Berlière, Ursmer, « Les évêques auxiliaires de Liège », Revue bénédictine, 29, 1912, p. 69-73.
- Bird, Jessalynn L., « Texts on hospitals. Translation of Jacques de Vitry, Historia Occidentalis 29, and edition of Jacques de Vitry's sermons to Hospitallers », Religion and Medicine in the Middle Ages, éd. Peter Biller et Joseph Ziegler, York, York Medieval Press (York Studies in Medieval Theology, 3), 2001, p. 109-134.
- Daunou, « Jacques de Vitry, historien », Histoire littéraire de la France, Paris, Firmin Didot, Treuttel et Wurtz, t. 18, 1835, p. 209-246. [GB] [IA]
- Felder, Hilarin, Geschichte der wissenschaftlichen Studien im Franziskanerorden bis um die Mitte des 13. Jahrhunderts, Freiburg im Breisgau, Herder'sche Verlagshandlung, 1904, xi + 557 p. [GB] [IA: ex. 1, ex. 2, ex. 3]
Traduction:- Felder, Ilarino, Storia degli studi scientifici nell' ordine francescano dalla sua fondazione fino a circa la metà del sec. XIII, trad. it. Ignazio da Seggiano, Siena, Bernardino, 1911, xiii + 562 p. [HT] [IA]
- Forni, A., « Giacomo de Vitry, predicatore e sociologo », La cultura, 18, 1980, p. 34-89.
- Funk, Philipp, Jakob von Vitry, Leben und Werke, Leipzig et Berlin, Teubner (Beiträge zur Kulturgeschichte des Mittelalters und der Renaissance, 3), 1909, vi + 188 p. [HT] [IA]
- Longère, Jean, « Les chanoines réguliers d'après trois prédicateurs du XIIIe siècle: Jacques de Vitry, Guibert de Tournai, Humbert de Romans », Le monde des chanoines, XIe-XIVe s., Toulouse, Privat (Cahiers de Fanjeaux), 1988, p. 257-283.
- Longère, Jean, et Gillette Tyl-Labory, « Jacques de Vitry », Dictionnaire des lettres françaises: le Moyen Âge, éd. Geneviève Hasenohr et Michel Zink, Paris, Fayard, 1992, p. 736-738.
Réimpression:- Paris, Fayard (La Pochothèque), 1994
- McDonnell, E. W., The Beguines and Beghards in Medieval Culture, With Special Emphasis on the Belgian Scene, New Brunswick, 1954.
- Piaget, Arthur, « Littérature didactique », Histoire de la langue et de la littérature française des origines à 1900, éd. L. Petit de Julleville, Paris, Colin, 1896-1899, t. 2, p. 162-216. (ici p. 241-242) [GB: t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 5, t. 6, t. 7, t. 8] [IA: t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 6, t. 7, t. 8]
- Schöndorfer, Ilse, Orient und Okzident nach den Hauptwerken des Jakob von Vitry, Frankfurt am Main, Lang (Europäische Hochschulschriften. Reihe 3: Geschichte und ihre Hilfswissenschaften, 743), 1997, 256 p.
- Verhuyck, Paul, « Jacques de Vitry », Dizionario critico della letteratura francese, éd. Franco Simone, Torino, Unione tipografico-editrice torinese, 1972, t. 1, p. 552-554.
-
Manuscrits
Éditions anciennes
Éditions modernes
- Vita Mariae Oigniacensis, dans Acta Sanctorum, Junii s. a., t. 4.
- Iacobus de Vitriaco, Vita Marie de Oegnies. Thomas Cantipratensis, Supplementum, cura et studio R. B. C. Huygens = Jakob von Vitry, Das Leben der Maria von Oignies. Thomas von Cantimpré, Supplementum, Turnhout, Brepols (Corpus christianorum. Continuatio mediaevalis, 252), 2012, 239 p.
Traductions modernes
- en allemand:
- Jakob von Vitry, Das Leben der Maria von Oignies. Thomas von Cantimpré, Supplementum. Einleitung, Übersetzung und Anmerkungen von Iris Geyer, Turnhout, Brepols (Corpus Christianorum in Translation, 18; Corpus Christianorum. Continuatio mediaevalis, 252), 2014, 223 p.
- en anglais:
- Mary of Oignies: Mother of Salvation, edited by Anneke B. Mulder-Bakker, Turnhout, Brepols (Medieval Women, 7), 2006, xii + 258 p.
- en français:
- Vie de Marie d'Oignies par Jacques de Vitry. Supplément par Thomas de Cantimpré; traduction et préface par André Wankenne, Namur, Société des études classiques, 1989, xix + 100 p.
- Jacques de Vitry, Vie de Marie d'Oignies, biographie traduite du latin médiéval et présentée par Jean Miniac, Arles, Actes Sud (Babel, 289), 1997, 172 p.
Études
- Calzà, Maria Grazia, Dem Weiblichen ist das Verstehen des Göttlichen "auf den Leib" geschrieben: die Begine Maria von Oignies († 1213) in der hagiographischen Darstellung Jakobs von Vitry († 1240), Würzburg, Ergon-Verlag (Bibliotheca academica, 3), 1999, 257 p.
- Lauwers, Michel, « Expérience béguinale et récit hagiographique. À propos de la Vita Mariae Oigniacensis de Jacques de Vitry (vers 1215) », Journal des savants, 1989, p. 61-103.
- Osten-Sacken, Vera von der, Jakob von Vitrys "Vita Mariae Oigniacensis": zu Herkunft und Eigenart der ersten Beginen, Göttingen, Vandenhoeck und Ruprecht (Veröffentlichungen des Instituts für Europäische Geschichte Mainz. Abteilung für Abendländische Religionsgeschichte, 223), 2010, 270 p.
- Vauchez, André, « Prosélytisme et action antihérétique en milieu féminin au XIIIe siècle: la Vie de Marie d'Oignies (1213) par Jacques de Vitry », Propagande et contre-propagande religieuses, éd. Jacques Marx, Bruxelles, Éditions de l'Université de Bruxelles (Problèmes d'histoire du christianisme, 17), 1987, p. 95-110.
-
Titre: | Historia orientalis; Historia occidentalis; Historia Hierosolymitana; Historia Hierosolymitana abbreviata |
Date: | Vers 1219-1221 |
Langue: | Latin |
Genre: | |
Forme: | Prose |
Contenu: | Ouvrage en trois livres racontant l'histoire de la Terre sainte au temps des croisades. Le premier livre s'intitule Historia orientalis, le second Historia occidentalis et le troisième, sans titre particulier, reprend l'histoire d'Orient du Concile de Latran à la prise de Damiette. |
Incipit: | |
Explicit: | |
Traductions: | Histoire orientale (français) |
Manuscrits
- Cambridge, Corpus Christi College, Parker Library, 66, II, f. 1
- London, British Library, Additional, 19513, f. 13 [⇛ Description]
- London, British Library, Royal 14. C. XIII, f. 195 [⇛ Description]
- Paris, Bibliothèque Mazarine, 1111
- Paris, Bibliothèque nationale de France, Arsenal, 1757
- Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reginensi latini, 863, f. 64-71, XIII
- …
Éditions anciennes
- Jacobi de Vitriaco primum Acconensis, deinde Tusculani episcopi et s. eccl. r. cardinalis, sedisque Apostolicae in Terra sancta, in Imperio, in Franciam olim legati, libri duo. Quorum prior Orientalis, sive Hierosolymitanae: alter, Occidentalis historiae nomine inscribitur. Omnia nun primùm studio et opera D. Francisci Moschi Niuigellatis I. C.ti et Armentarianorum Curionis, è tenebria et situ in lucem edita.
Duaci, Ex Officina Typographica Balthazaris Belleri, 1596Livres I et II.
- Jacobi de Vitriaco primum Acconensis, deinde Tusculani episcopi et s. eccl. r. cardinalis, sedisque Apostolicae in Terra sancta, in Imperio, in Franciam olim legati, libri duo. Quorum prior Orientalis, sive Hierosolymitanae: alter, Occidentalis historiae nomine inscribitur. Omnia nun primùm studio et opera D. Francisci Moschi Niuigellatis I. C.ti et Armentarianorum Curionis, è tenebria et situ in lucem edita.
Duaci, Ex Officina Typographica Balthazaris Belleri, 1597Livres I et II.
- De sancta Cruce Christi, éd. Gretser, Ingoldstadt, 1608.
Livre III.
- [Tome 1:] Gesta Dei per Francos, sive orientalium expeditionum et regni Francorum Hierosolymitani historia, a variis, sed illius aevi, scriptoribus litteris commendata, nunc primum aut editis aut ad libros veteres emendatis. Auctores praefatio ad lectorum exhibet. Orientalis historiae tomus primus. [Tome 2:] Liber secretorum fidelium Crucis super Terrae sanctae recuperatione et conservatione. quo et Terrae sanctae historia ab origine et eiusdem vicinarumque provinciarum geographica descriptio continetur. Cuius auctor Marinus Sanutus dictus Torsellus patricius Venetus. Nunc primùm, cum libello eiusdem argumenti, sine auctoris nomine, ex MSS. veteribus editus. Orientalis historiae tomus secundus. [éd. Jacques Bongars]
Hanoviae, Typis Wechelianis, apud heredes J. Aubrii, 1611 (ici t. 1)Description: 2 t. en 1 vol., xii + 1207, xiv + 361 p. Livres I et III.
Éditions modernes
- Hinnebusch, John Frederick, The Historia occidentalis of Jacques de Vitry: A Critical Edition, Fribourg, University Press (Spicilegium Friburgense, 17), 1972, xxii + 314 p. [GB]
- Jacques de Vitry, Histoire orientale = Historia orientalis. Introduction, édition critique et traduction par Jean Donnadieu, Turnhout, Brepols (Sous la règle de Saint Augustin, 12), 2008, 547 p.
Traductions modernes
Études
-
Titre: | |
Date: | Deuxième quart du XIIIe siècle |
Langue: | Latin |
Genre: | Sermon |
Forme: | Prose |
Contenu: | |
Incipit: | |
Explicit: | |
Manuscrits
- Cambrai, Bibliothèque municipale, 534 (anc. 493)
- Cambridge (USA), Harvard University, Houghton Library, Riant, 35
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 17509
- …
Éditions anciennes
- …
Éditions modernes
- Analecta novissima spicilegii Solesmensis altera continuatio tom. II. Tusculana edidit Joannes Baptista Cardinalis Pitra, s. l., Typis Tusculanis, 1888, xlvii + 518 p. (ici p. 344-442) [GB] [IA]
- The Exempla or Illustrative Stories from the Sermones Vulgares of Jacques de Vitry. Edited, with introduction, analysis, and notes, by Thomas Frederick Crane, London, Nutt for the Folk-Lore Society (Publications of the Folk-Lore Society, 26), 1890, cxvi + 303 p. [GB] [IA]
- Frenken, Goswin, Die Exempla des Jacob von Vitry. Ein Beitrag zur Geschichte der Erzählungsgeschichte des Mittelalters, München, Beck (Quellen und Untersuchungen zur lateinischen Philologie des Mittelalters, 5:1), 1914, v + 154 p. [HT] [IA]
- Die Exempla aus den Sermones feriales et communes des Jakob von Vitry, herausgegeben von Joseph Greven, Heidelberg, Winter (Sammlung mittellateinischer Texte, 9), 1914, xix + 68 p. [HT] [IA]
- Œuvres complètes de Rutebeuf publiées par Edmond Faral et Julia Bastin, Paris, Picard, 1959-1960, 2 t., 582 + 349 p. (ici t. 2, p. 212-213)
Comptes rendus: Mario Roques, dans Romania, 80, 1959, p. 549-550 — Mario Roques, dans Romania, 81, 1960, p. 288 — Alfred Foulet, dans Speculum, 36, 1961, p. 328-332.
Transcription de l'exemplum du sacristain d'après le ms. BnF, lalt. 17509, f. 148.
- Maier, Christoph T., Crusade Propaganda and Ideology: Model Sermons for the Preaching of the Cross, Cambridge et New York, Cambridge University Press, 2000, viii + 280 p.
- Iacobi de Vitriaco Sermones vulgares vel ad status. Tomus I, Prologus I-XXXVI, cura et studio Jean Longère, Turnhout, Brepols (Corpus christianorum. Continuatio mediaevalis, 255), 2013, cxiv + 790 p.
Traductions modernes
- en anglais:
- Maier 2000 (voir sous Éditions modernes)
Études
- Beaulieu, Marie Anne Polo de, « Les entre-mondes dans la littérature exemplaire », Les entre-mondes. Les vivants, les morts, éd. Karin Ueltschi et Myriam White-Le Goff, Paris, Klincksieck (Circare, 5), 2009, p. 69-86.
- Brémond, Claude, « Structure de l'exemplum chez Jacques de Vitry », Letterature classische e narratologia. Atti del Convegno internazionale di Selva di Fasano (ottobre 1980), Perugia, Istituto di filologia latina dell'Università di Perugia, 1981, p. 27-50.
- Brémond, Claude, Jacques Le Goff et Jean-Claude Schmitt, L'exemplum, 2e édition augmentée, Turnhout, Brepols (Typologie des sources du Moyen Âge occidental, 40), 1996, 176 p.
- Cacho Blecua, J. M., « Del Liber consolationis et consilii al Libro del cavallero Zifar », La Corónica, 27:3, 1999, p. 45-66.
- Kaeuper, Richard W., « John Ruskin, the medieval ordines, and meritorious suffering », Reading Medieval Studies, 40, 2014, p. 176-191. [www]
- Lecoy, Félix, « À propos d'un "conte" de Sseu-Ma Ts'ien », Mélanges de langue et de littérature du Moyen Âge offerts à Teruo Sato, professeur honoraire à l'Université Waseda par ses amis et collègues. Partie I, Nagoya, Centre d'études médiévales (Cahiers d'études médiévales, numéro spécial), 1973, p. 61-71.
- Lommatzsch, Erhard, « Eine Episode des Baudouin de Sebourg und ihre Quelle », Zeitschrift für romanische Philologie, 34, 1910, p. 352-357. [Gallica] [GB] [HT] [IA]
- Meyer, Paul, « Les deux frères, celui qui rit et celui qui pleure », Romania, 13, 1884, p. 591-595. [Gallica] [GB] [HT] [IA] DOI: 10.3406/roma.1884.6328
- Meyer, P., « Le conte des petits couteaux d'après Jacques de Vitri », Romania, 21, 1892, p. 81-83. [Gallica] [GB] [HT] [IA: ex. 1, ex. 2] DOI: 10.3406/roma.1892.5708
- Pearcy, Roy J., Logic and Humour in the Fabliaux: An Essay in Applied Narratology, Cambridge, Brewer (Gallica, 7), 2007, viii + 251 p.
- Welter, J.-Th., L'exemplum dans la littérature religieuse et didactique du Moyen Âge, Paris et Toulouse, Occitania (Bibliothèque d'histoire ecclésiastique de France), 1927, 564 p.
-
Titre: | |
Date: | |
Langue: | Latin |
Genre: | Lettre |
Forme: | Prose |
Contenu: | |
Incipit: | |
Explicit: | |
Manuscrits
Éditions anciennes
- …
Éditions modernes
- Röhricht, Reinhold, « Briefe », Zeitschrift für Kirchengeschichte, 14, 1894, p. 97–118; 15, 1895, p. 568–587; 16, 1896, p. 72–114.
- Lettres de Jacques de Vitry (1160/70-1240), évêque de Saint-Jean-d'Acre, éd. R. B. C. Huygens, Dissertation, Leiden, 1960.
- Serta mediaevalia: textus varii saeculorum X-XIII in unum collecti. Tractatus et epistulae, cura et studio R. B. C. Huygens, Turnhout, Brepols (Corpus christianorum. Continuatio mediaevalis, 171), 2000, 652 p.
Traductions modernes
Études
- Brincken, Anna-Dorothee von den, « Die bewohnte Welt in neuen Sichtweisen zu Anfang des 13. Jahrhunderts bei Gervasius von Tilbury und Jakob von Vitry », Geistesleben im 13. Jahrhundert, éd. Jan A. Aertsen, Andreas Speer et Frank Hentschel, Berlin et New York, de Gruyter (Miscellanea Mediaevalia, 27), 2000, p. 604-624.
Répertoires bibliographiques
- Molinier, Auguste, Les sources de l'histoire de France des origines aux guerres d'Italie (1494), Paris, Picard, 1901-1906, 6 t. (ici t. 3, p. 49-51, nos 2384-2385) [GB: t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 5, t. 6] [IA: t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 5, t. 6] [Pers]
Réimpression:- New York, Burt Franklin (Bibliography and Reference Series, 80), [1964]
- Vielliard, Françoise, et Jacques Monfrin, Manuel bibliographique de la littérature française du Moyen Âge de Robert Bossuat. Troisième supplément (1960-1980), Paris, Centre national de la recherche scientifique, 1986-1991, 2 t., xii + 1136 p. (ici t. 2, p. 613, no 5919)
Compte rendu: T. 1: Geneviève Hasenohr, dans Bibliothèque de l'École des chartes, 146:1, 1988, p. 194-195. [Pers]
Rédaction: Laurent Brun
Compléments: Sean Furlong
Dernière mise à jour: 29 septembre 2022
|
|