| |
Manuscrit
Contenu
- (f. 1)
- (f. 1)
- (f. 1)
- (f. 1)
Contents by Sancroft.
On i b are notes (xv) on Reading Abbey.
Mem. quod in prima creacione monasterii Rading' dedit dux
aquitannie Regi henrico fundatori eiusdem quendam puerum
ad ecclesie sue temporibus successiuis magnum releuamen.
coram quo in omni tribulacione sua in capella propria pro-
cumbens per dei graciam sue pie peticionis semper sortitus
est effectum [See further on f. 122b]. Johannes Rex anglie dedit
nobis capud S. philippi ap. venerandum quod nobis misit cum
maxima episcoporum et procerum reuerencia et venerantibus illud
ab episcopis indulgencias impetrauit. Et ipso die nobis nun-
dinas habere concessit. Cuius anime propicietur deus. amen.
Mem. quod cometissa de penbrok dedit monasterio Rading. in
die S. margarete ymaginem marie magdalene argenteam et
deauratam refertam reliquiis eiusdem marie temp. regis
Ricardi secundi post conq. anno iiij(to) (!). Et a. d. mill. ccc(mo)
lxxxvj.
Willelmus comes lincolnie desponsauit Adelizam Reginam
fundatoris nostri uxorem ut patet in carta et confirmacione
eiusd. Willelmi. Et ideo consilium regium noluit permittere
eam iacere cum eo in medio presbiterii ante altare. Illa
tamen jacet sepulta in boriali parte chori inter duas columnas
seorsum a rege henrico primo fundatore nostro et marito
eiusdem. quorum animabus propicietur deus. amen.
These notes and some other matter from the MS. are printed
in Girald. Cambr. Rolls, V. p. xxix sqq. (notes), where there
is some account of the MS. I have thought it well to repeat
them here.
f. ii a blank. On ii b in red and black (xv late ?):
Venia pro fratribus ad conuentum de farmaria veniencium
Nows ten de hors le couent ne gard notir ordir. sicut nows
dicimus
Vnus de ordine qui sedet in capitulo dicet istam absolucionem
De la exces qe nows et vows haves a fet dews nows et vows
assoyles per ineffabilem misericordiam suam.
Below, in an older hand:
Been set il ke fit solas de primer comensera longament e
tendera.
On 1a (xiii). On b a list of contents.
Ista cont. in hoc libello.
The items asterisked are not now in the volume. On the other
hand the Expugnatio of Giraldus which is an important part
of it is not in the Table, though it has long been bound with
the rest and has Reading verses on its last page (122b).
*Kal[endarium] tabular'.
Cuiusdam elucidarii pars modica.
Libellus qui dicitur ymago mundi cum suis partibus et diuisio-
nibus.
Ep. Joh(is) regis Indie.
Prouinciale omnium episcoporum christianitatis.
Annotatio Roman. pont. Imperat. Regum etc. tocius mundi.
Cronica quedam ab origine mundi.
Alia cronica de Insula britannie.
Compendium de gestis Anglorum et de ordine regum.
Carta Regis Joh. de libertatibus.
*De mirabilibus Anglie / *De sibillis / Expositio catonis et doc-
trinale Gall. / Prouerbia quedam.
On R. closely written: a circular letter of Alured sacrist of
Reading about a lost Bible.
Omnibus matris ecclesie filiis ad quos presentes littere peruenerint
fr. Aluredus dictus sacrista Radingie eternam in d(no) sal.
Cum secundum apostolum omnes unum corpus simus in
Christo inuicem alterius menbra Justum est ut uno membro
patiente compatiantur uniuersi adeo ut dampna singulis
irrogata velut in se suscepta reputent communia. Proinde
vobis uniuersis et singulis dolentes innotescendum duximus
quod anno gracie m° cc° liii° mense iulio circa festum s.
margarete mart. suadente diabolo per menbra sua quibus
hic mundus plenus est. biblia una parua mensure quasi
vnius palmi et dimidii in qua multa utilia scripta contine-
bantur de claustro nostro furtim sublata est. pro quo non
tam furto quam sacrilegio terribilis sententia a d(no) Sarum ep.
et toto collegio nostro prouulgata est. dicta etiam sententia
postea per totum archidiaconatum Berk' in omnibus rurali-
bus capitulis sollempniter denuntiata et publicata fuit. tam in
auctores sceleris quam in ipsius byblie detentores a tempore
noticie. quocirca uniuersitatem uestram rogamus attentius et
exhortamur in d(no) quatinus si penes aliquem uestrum dicta
byblia sit deposita uel pignori obligata seu quocumque pretio
comparata hoc ipsum nobis significare curetis. certissime
scituri quod sine omni cauillatione pretium ipsum seu
mutuum vobis integre refundemus dum tamen ipsam bybliam
recuperare possimus. Hec autem in dicta byblia scripta con-
tinebantur. videlicet. In principio libri fuit tract. d. Roberti
quondam lincoln. ep. qui sic inc. Templum domini Deinde
cherubin de confessione et descripcio candelabri et significatio
eiusdem. Deinde series ss. patrum ab adam usque ad christum
. i . arbor hystorie scolastice nobiliter depicta et illuminata
post quam byblia. Item post psalterium ante parab. salom.
est kalend. integrum. Item in fine ecclesiastici .s. ante
nouum test. est annotatio epp. et euuang. que per annum
leguntur per quam sciri potest quoto capitulo inueniri
debent. Item post bybliam sunt uersus de recapitulatione
utriusque testamenti: post quas interpretations sec. remi-
gium Deinde concordantie bybliotece sec. reimundum. Item
post quas (sic) quidam prologi qui defuerunt in dicta byblia
post quos diffiniciones sec. ord. alfabeti. post quas plures uersus
de iiij(or) euuangelistis. post quos Aug. de spiritu et anima.
Tenor huius litere bene signatus missus fuit per totam angliam
per breuitores nostros et nihil certum inueniri uel audiri
potuit de dicta byblia. quod grauiter condolemus.
On 4b two pieces of writing in two hands.
(a) Hec sunt sollicitanda a clerico uolente ad religionem monas-
ticum conuerti. (Seven articles.)
(b) Inter angelos et demones et homines hanc differenciam
veteres decreuerunt - ad studia inertes proni ad uoluptatem.
1. Double columns.
Dicta Publilii Syri alias Prouerbia Senecae arranged in alpha-
betical order . . . . . 2
Alienum est omne quicquid optando uenit
123, ending unfinished in F.
Fatetur facinus hinc qui (iudicium fugit)
Various pieces of verse, in three or four hands . . . . . 2b
(a) Five lines: number of years from Adam to Christ acc. to
Bede and Orosius.
(b) Comparative ages of man etc.: three forms:
i. Sepe triane. tri sepe cane. tri cane caballe. tri caballe
home. tri home corue. tri corue cerue. tri cerue aquila.
tri aquila cete. tri cete munde. (Figures above.)
ii. Da sepem subiunge canes et equos homines et etc.
Six lines: Durabit mundus viginti mille per annos.
iii. Sepes trima. ter hanc canis. hunc ter equus ter equum
vir. (One line only.)
Compare the inscription on Abbot Ware's pavement at West-
minster.
(c) On signs of death in Latin and French.
Latin. Hiis signis moriens certis dinoscitur eger
Six lines. Sicque senex dormit: designat morte resolui
French. Par ces signes se mustera li malade ki tost mura
Six lines. Si il est veuz tost dormira. ce signefie ke il mura.
(d) Of health. Six lines. Si uis incolumem si uis te reddere
sanum
(e) Of the Holy Family. Two forms:
i. Anna tribus nupsit etc.
ii. Ex Joachim Cleophe Saloma.
In charter hand (xiii). Formula of precipimus for recovery of land:
Dei gratia Rex Anglie D(ni) Hyb. Dux Norm. Aquit. et
Comes Andig. Will° uel Waltero sal. Precipimus
followed by: Si dominus feodi tenet terram quam petens
petit etc.
Comparative ages of man etc. (see published catalogue)
2. Double columns of 38 lines.
Inc. uersus de recapitulatione ueteri et noui testamenti. et
primo agit de uersibus sine a. . . . . . 3b
Principio rerum post quinque dies homo primus
(From the Aurora of P. de Riga)
- continet hos omnes lex uetus illa uiros.
Connumeratis patribus uet. test. consequenter inc. de illis qui
in nouo sunt . . . . . 6b
Isti sunt in lege noua baptista iohannes
- ut ieiunemus nos admonet atque matheus.
Verses on the Evangelists: Matheo species humana datur etc. . . . . . 6b
(16 lines) - Jouis ales summa petendo.
Verses for a set of pictures of Prophets and Apostles . . . . . 6b
Moyses - Venit de celis testis de lege fidelis
Dauid - Rex ueniet fortis qui soluet uincula mortis
Ysaias - Uirgo deum pariet: mater sine semine fiet
Jeremias - Qui deus est magnus ad nos mittetur ut agnus
Ezechiel - Quid dubitas. ueniet uenturus nec mora fiet
Daniel - Sanctus Sanctorum descendet ab arce polorum
Oseas - Missus de celis Christus uenit. esto fidelis
Amos - De celis numen ueniet de lumine lumen
Abacuc - Gentes docturum Christum scitote futurum
Jonas - Ex utero matris nascetur gloria patris
baptista - De Stella solem cerne de uirgine prolem
Petrus - Petrus ego celi portas reserabo fideli
Paulus - Qui fueram saulus modo dicor nomine paulus
Andreas - Vexor morte crucis que dat michi gaudia lucis
Johannes - Plus me dilexit qui me sub pectore uexit
Jacobus - Occubui gladio christi sic hostia fio
Philippus - Patrem nesciui. patrem uidere cupiui
Barthol. - Terre prostratus minus (so: l. uiuus) sum decoriatus
Jacobus minor - De templo st(r)atus uiuo super astra beatus
Matheus - Truncatus capite merui michi gaudia uite
Thomas - Lancea me strauit que me super astra locauit
Judas et - Sternimur a turbis iudas simonque per urbis
Simon - Compita. sic morimur sic christus (-i ?) iure petimur (? pot-)
Matheus - Pro iuda positus eius sum sede potitus.
Very likely this set of verses (which I have not met elsewhere)
was inscribed on a retable or other piece of furniture in
Reading Abbey.
On the countries where the Apostles preached . . . . . 6b
Petrus romanis reserauit dona salutis etc.
ending: Nilicolas christo sociauit famine simon.
A[m]bluis amne sacro pie iuda mesopotanos.
Hic inc. commemoratio Rome stationum . . . . . 7
Dom. in lxx(a) ad S. laur. extra muros l. a'. xl. d'.
Last. Dom. I(a) post pascha ad S. panc. l. a., xl. d'.
Note: Quinque sunt paroch.' ecclesie in Roma etc.
On the Apostles . . . . . 7b
Petrus namque romam conuertit - capite deorsum ut ipse uoluit crucifixus est
Ends: Iudas fr. iacobi mesopotamiam. hic sepultus est in
berrito armenie urbe.
On the same: anno post passionem d(ni) xiiij° facta est diuisio
apostolorum. Oriens cessit thome et bartholomeo
- occidentis regna Petro et Paulo.
On the Creed: Isti sunt apostoli qui composuerunt simbolum
Petrus Credo - celi et terre
- Mathias. Et uitam eternam. Amen.
3. Inc. lucidarius. Double columns . . . . . 8
Apparently only extracts: Solet queri quid sit deus. quod
absurdum uidetur adorare quod nescimus. Aug. Quantum
homini licet scire, deus est substantia spiritualis etc.
- Ascenditne solus? qui cum eo surrexerunt cum eo etiam
ascenderunt. (9a, col. 1, col. 2 blank.)
Divisions of the world . . . . . 9
At top a diagram of the world held by the Lord. His head,
feet and hands are seen. It is set in a square, the spandrels
filled with ornament. The world is divided into three parts
(as usual) and the countries are shown in a series of circles
inscribed with names. The North is on L.
Text: Legitur in libro gilde sapientis quod tres filii noe diui-
serunt orbem terrarum in tres partes...
In asia sunt prouincie xv. In affrica ... xii. In europa ... xiiii
Primus de genere Iaphet uenit ad europam Alanus nomine etc.
Ab ysitone' primogenito alamanni
- Hanc genealogiam inueni ex traditione ueterum qui incole
fuerunt in primis britannie.
4. Imago mundi. Single lines 10a: then double columns . . . . . 10
Henrico septiformi spiritu in trina fide illustrato
- quid sit penitus ignorare.
Sapientie alumpno abdita diligenter scrutanti in scientie pro-
fundo henricus utriusque hominis salute nunc uigere etc.
- quod maiorum commendat traditio.
Capitula. At bottom the verses Beda et Orosius (above
f. 2b: (a)) are repeated.
Text. De forma mundi. Mundus dicitur quasi undique motus
(clxxii. 121) . . . . . 10b
Change of hand at f. 18.
Ends: Henricus ...... accepit matildem fil. henr. regis anglie in
coniugium. Anno ab incarn. dom. m°. c°. x(c). Finit.
5. Inc. epistola Johannis regis in die (sc.) ad emanuelem Cpoli-
tanum imp. . . . . . 24
Presbiter Johannes potentia et uirtute dei
- cum ceterorum regum diuiciis compara. Vale. (Ed. Zarncke.)
6. Inc. prouincialis . . . . . 26
Gallici Vungari etc.
Among the marginal additions is this (29): In Hislandia duo
sunt episcopatus vnus de stalolt' (Skalholt) alterius nomen
ignoratur. Tercius in grilandia
Ends with list of sovereigns and cardinals' titles
- decem et septem sunt diaconi cardinales.
7. A brief chronicle of Britain . . . . . 31b
Britannia insularum optima - piscosis fluuius (!) est irrigua
(practically Geoffrey of Monmouth, i. 2) xxviii ciuitatibus
temporibus brittonum erat decorata, quarum hec sunt
nomina.
Kair ebrauc. - Kairmerciþ
Quando saxones primum hanc insulam ... subiugauerunt reges
vii. statuerunt (list of kingdoms and provinces).
Bishoprics 32. Reges orientalium anglorum dominabantur in
pago grancerugensi etc.
Hec erant particiones regnorum etc. - uni conquadrans regno.
(Recapitulatio Bedae H. E. V. 24) Anno ante incarn. dom. lx.
After 729 the two notes on 733 (eclipse) and 734 (luna san-
guineo rubore) ending ad lucem propriam reuersa est.
Rubric. Hanc recapit. placuit uen. bede. presb. ob memoriam
multorum conseruandam breuiter recapitulari.
(Another hand.) Anno d(ni) cccc. xci. britanni in nomen et ius
anglorum cessere . . . . . 32b
List of kings from Elli to Henry III. Original hand ends 33b
with his coronation: presente Guuala apost. sedi tum legato
die apost. symonis et iude. Another hand adds: et regnauit
quinquag. sex annis etc. with accession and coronation of
Edward I: a Roberto archiep. Cantuar.
Genealogy of William I: another hand, written the other way
of the page . . . . . 34
The first hand goes from Rollo to Henry III (here called
Henry IV). Another hand adds his children. A third adds
Edward I - Edward III. Yet another (or two) adds some
of Edward III's children and Richard II.
On 34b is a. full-page labyrinth, circular, very neatly drawn in
red and green. Below it (xiii-xiv) the note: In anglia sunt
xlvj(m) et xi ecclesie matrices etc.
8. Chronicle from Brute to Cadwallader (from Geoffrey of Mon-
mouth) . . . . . 35
On and after 35b the names and years of the kings are written
in a large hand in the inner margin, the rest of the page
containing paragraphs of text about them in smaller script.
Ends 42b on Cadwallader: et angli regnare ceperunt.
9. (a) Prologus de compendio libri Willelmi malmesbur' de gestis
anglorum. Double columns at first: another hand . . . . . 43
Compendium diligentibus quibus prolixitas general fastidium
- nomine conpendii opusculum istud dixi titulandum. Expl.
prol. Yna (above: uel ida) magis per insite uirtutis.
Rubric with date of Ida above.
Ends 45b with Henry III's coronation: later hands add lines
about Edward I-III. Some words are erased.
This 'scanty compendium' of William, with the additions to it,
is noticed by Hardy, Cat. II. 161, and Stubbs, Gesta. Regum,
I. lxxxviii.
The hand of 35 sqq. resumed.
List of cities: Kair ebrauc. - Kairmerciþ' . . . . . 46
Two paragraphs: a. Refert beda in hist. angl. de tribus ger-
manie populis
- cetera (!) anglorum populi sunt orti
(b) Quando saxones primum (as 31b) - iii. supersunt episco-
patus
The Chronicle of 35 continued from 42b. Names of kings in
inner margin as before.
Ælle primus rex anglorum (large) Domin. incarn. anno cccc.
xxi° brittanni non ualentes amplius etc.
The first hand goes down to 52a (in Henry II): a second
finishes the page. A third begins Richard I, of whom the
first account ends
Johannem fratrem suum reliquid heredem.
Rubric. Item de eodem plenius. Then follows an account
(Rad. de Coggeshall abridged, at first) Anno ab incarn. d(ni)
m° c° xc° Ric. [See Stubbs, Memorials of Richard I, I. xxxv]. rex
angl. et Ph. rex gallie Ierusalem profecti
estate iter agressi sunt etc. . . . . 53
end of 55a: perunctus ut dictum est uitam terminauit.
Of John there are two accounts. The first ends: et comitatus
Oíí omnia hec ing(ra) capta sunt a rege Gall. (unfinished)
Below is a note in another hand: Nomen et summa tributi
annui tempore guerre ... eccl. Romane concessi etc.
- summa tributi per annum m. marce.
The second account begins: Mortuo itaque Rege Ricardo, and
ends: cum regnasset annis xvii et mensibus quinque . . . . . 56
Continues with Henry III, ending unfinished: transfretauit in
Franciam.
(f. 56v) Compendium de gestis Anglorum, par William of Malmesbury
(f. 56v)
| Incipit: | Hec sunt nomina baronum qui electi sunt ad obseruand. omnia que cont. in carta Regis sec. demandam Baronum. Comes de Clara cum septem viginti militibus… |
| Explicit: | … summa militum M. C. IIIIxx et III.
(dans la marge inférieure:) Summa decime tocius Anglie et Wallie. |
(f. 57v) Lettre du roi Jean sur les libertés de l'Angleterre, « datum per manum nostram in prato quod vocatur Runemede etc. »
(f. 58v [59]) Vers latins
| Incipit: | De bono conuiuio… Hec sunt uitanda in bono conuiuio… |
| Explicit: | |
(f. 59r [60r]-72v) Récit de Richard Ier et de la Croisade
| Incipit: | M° C° XCI. Rex Ricardus et rex Philippus iter Ierosolimitanum in estate arripuerunt… |
| Explicit: | … ita elemosina extinguit peccatum. |
(f. 72r) Abrégé de la Chronique des papes et empereurs de Martin le Polonais (jusqu'à l'empereur Frédéric et au pape Clément IV)
| Incipit: | Quoniam scire tempora summorum pontificum - et aliqua ex decreto et passionibus sanctorum… Cathalogus siue cronica… pertingens usque ad Honorium tercium papam et ad Fredericum qui nunc ad imperium sublimatur… |
| Explicit: | [empereurs:] … et plerique puluere cuiusdam mentis pro farina uterentur.
[papes:] … capti per regem Karolum decollati sunt. |
(f. 82r) Chronique latine d'Adam à Trajan; avec les noms des patriarches et rois écrits en gros dans la marge intérieure
| Incipit: | De preteriti seculi cursu ex hebraica ueritate prout potuimus… |
| Explicit: | … Panteon rome - fulmine concrematur. |
(f. 92r-120r) Expugnatio Hibernica, par Gerald of Wales
| Incipit: | Introitus in recitationem. Quoniam de insule hibernice situ… |
| Explicit: | … prepropere pariter et periculose perrumpat. |
(f. 120r-121v) Notes sur les épîtres et évangiles de tout l'an (d'une main postérieure)
| Incipit: | Annotaciones breues omnium epp. et euang. per annum per quas sciri potest quoto capitulo inueniri poterunt in singulis libris… |
| Explicit: | |
(f. 122r) Vers sur les jours de la Création, les livres de la Bible, les articles de la foi et les épîtres de saint Paul
(f. 122v) Vers latins consacrés à l'image du Saint Enfant offerte par le Duc d'Aquitaine à Henri Ier d'Angleterre (d'une main du XVe siècle)
| Texte complet: | Ad puerum gracie Exasticon
Nunc veluti faciem geniti sub ymagine mira
Dum colimus pulcram criste benigne tuam
Poscimus arturi memoreris criste Britanni
Principis et puerum dilige sancte puer
Fac modo virtutes imitetur et ille paternas
Et regat hoc regnum cum seniore senex. |
(f. 123ra-130rb) Catun, par Everart, accompagné du texte original latin
| Incipit: | Catun esteit paen
et ne saueit ren… |
| Explicit: | O deu eient partzbr />Et de peccheur euera(r)d: eit damne deu merci
Explicit hic cato qui dixit talia nato
Si mea persequeris carmina: doctor eris. |
(f. 130v) A phebo phebe, en latin (à l'encre noire) et en français (à l'encre rouge); incomplet de la fin
| Incipit: | A phebo phebe lumen capit a sapiente
Insipiens sensum quo quasi luce micat.
Nil aliud nisi se ualet ardens enna cremare
Sic se non alios inuidus igne coquit.
La lune prent clarte del soleil
Et li nient sage aprent sen del sage
Enna ne put rien arder for li meimes
Ne li enuius ne put a nul nure for a sei… |
| Explicit: | … Stratus humi non surgit item dum poplite flexo
Portat honus graue quo precipitatur equus
Sic homo qui magna uiciorum mole grauatur
Non nisi deposita mole leuare potest.
Le cheual ki portet grant fes si il chet il ne put mie
Bien leuer deskes le fes seit oste
[la fin manque] |
(f. 132r-134r) Recueil de proverbes et fables en vers élégiaques (environ 52 au total)
| Incipit: | Non quo nauta uolet sed quo uehet aura vehetur
Puppis cum tumidi uenerit ira maris… |
| Explicit: | |
(f. 134v-135v) Novus Cato
| Incipit: | Lingua paterna sonat quod ei sapiencia donat
Exaudi fili mentisque repone cubili.
Principio cultum domini tu dilige multum… |
| Explicit: | … Nullus miretur nudum si carmen habetur
Mens paupertina coniunxit carmina bina. |
(f. 137r-139v) Versus mag. Stephani Cantuar. de contemptu mundi
| Incipit: | Cartula nostra tibi portat dilecte salutem… |
| Explicit: | … Et cuicunque datur sine fine beatificatur
Hic tibi det munus qui regnat trinus et unus. |
(f. 139v) Vers ajoutés par une main du XVe siècle
| Texte complet: | Cuspidea vite truncatur morte cenaxis
Sic miser o laxis daberis si callida faxis.
Nam faus ingratus quem prodidit anglisomatus
Iam pene frustratus fert publica scandala ratus. |
Description matérielle
| Copiste: | Inconnu |
| Lieu: | Angleterre |
| Date: | XIIIe siècle |
| Nombre de feuillets: | 142 |
| Foliotation: | 1-2 + 1-140 |
| Format: | 241 × 172 mm |
| Support: | Parchemin |
| Reliure: | 1 ou 2 colonnes |
| Mise en page: | |
| Décoration: | |
| Notes: | Le f. 80v, 81r-v et 90v sont blancs. |
Possesseurs
Bibliographie
- James, Montague Rhodes, The Manuscripts in the Library at Lambeth Palace, Cambridge, Cambridge Antiquarian Society, 1900, [iv] + 64 p. (ici p. 40, no 371) [GB] [IA]
- James, Montague Rhodes, A Descriptive Catalogue of the Manuscripts in the Library of Lambeth Palace: The Mediaeval Manuscripts, Cambridge, Cambridge University Press, 1932, xxiii + 871 p.
Rédaction: Laurent Brun
Dernière mise à jour: 12 juillet 2023
|
|
Courriel
