logo arlima

De medicina anime

Œuvre de Hugues de Fouilloy

Bibliographie

Titre:De duplici curatione seu medicina, animae videlicet et corporis
Date:Milieu du XIIe siècle (après 1132)
Dédicataire:« Johannem medicum »
Langue:Latin
Genre: 
Forme:Prose
Contenu:La médecine de l'âme était initialement dédiée à un certain Jean, ami de Hugues, qui exerçait la profession de médecin. La courte dédicace nous en apprend beaucoup sur l'origine de ce petit opuscule. C'est ainsi que l'on comprend qu'il s'agit d'un second jet, réécrit de mémoire pour satisfaire à la demande d'un confrère qui jugeait visiblement le contenu de la première version utile à sa communauté. Hugues explique qu'il destine son traité aussi bien au soin du corps qu'à celui de l'âme. Il puise autant dans les sources scripturaires et patristiques que dans les sources profanes. Bien qu'ayant essentiellement un but moralisateur, il contient de nombreuses informations sur la médecine médiévale et notamment sur la théorie des humeurs.
Incipit:Rogas me, frater charissime, ut ea, quae de medicina animae ad Joannem medicum scribere coeperam, tibi transmittere non omittam. Sicut enim dicis, ea multis utilia fore credis. Nec solum, si attente considerentur, animas incolumes servant, sed etiam corporibus humanis sanitatem praestant. […]
Homo microcosmus, id est minor mundus, appellari ab antiquis solet, quia per similitudinem majoris mundi figuram tenet. Potest autem assignari magna convenientia in compositione corporis humani et constitutione mundi. Unde coelum capiti, aer pectori, mare ventri, terra extremae corporis parti assimilatur…
Explicit:Noluisti, inquit, erubescere. Erubescere noluit, qui poenitere recusavit. Rubor igitur frontis est pudor poenitentis. Si quis igitur ab hac infirmitate curari desiderat, necesse est ut emplastrum verecundiae fronti superponat.
Traductions:Paraphrasé dans l'Ovide moralisé, 15, v. 3314-5768.
Manuscrits
  1. Bamberg, Staatsbibliothek, Q. V. 8
  2. Bamberg, Staatsbibliothek, Theol. 233/Q V 26
  3. Basel, Öffentliche Bibliothek der Universität, A. VI. 36
  4. Basel, Öffentliche Bibliothek der Universität, B.VIII.29
  5. Berlin, Staatsbibliothek und Preussischer Kulturbesitz, Theol. Lat. QU. 800
  6. Bordeaux, Bibliothèque municipale, 267
  7. Brasilia, Biblioteca Central da Universidade, Ms. Serafim da Silva Neto.
  8. Brugge, Openbare bibliotheek, 154
  9. Bruxelles, KBR, 8536-43
  10. Bruxelles, KBR, II 952
  11. Bruxelles, KBR, II 977 (1482)
  12. Budapest, Országos Széchényi Könyvtár, 186
  13. Burgos, Catedral, 62
  14. Chalon-sur-Saône, Bibliothèque municipale, 14 (11)
  15. Cremona, Biblioteca statale, 199
  16. Erlangen-Nürnberg, Universitätsbibliothek, 449
  17. Gdańsk, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna, F276
  18. Klosterneuburg, Stiftsbibliothek, 795
  19. Kraków, Biblioteka Jagiellońska, 1383
  20. Lilienfeld, Stiftsbibliothek, 145
  21. Lisboa, Arquivo nacional da Torre do Tombo, ALC 238
  22. London, Wellcome Library, 365
  23. Melk, Stiftsbibliothek, Mell. 1798
  24. Milano, Biblioteca Ambrosiana, N 168 sup. [⇛ Description]
  25. München, Bayerische Staatsbibliothek, Codices latini monacenses, 5883
  26. Namur, Musée Groesbeeck de Croix, 48
  27. New Haven, Yale University, Beinecke Library, 189
  28. Oslo, Nasjonalbibliotet, 727
  29. Oxford, Bodleian Library, Lyell, 71
  30. Paris, Bibliothèque nationale de France, Arsenal, 550 (625 T. L)
  31. Paris, Bibliothèque nationale de France, Arsenal, 499A (500 T. L)
  32. Paris, Bibliothèque nationale de France, Arsenal, 942 (54 H. L)
  33. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 1009
  34. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 12321
  35. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 14507
  36. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 14512
  37. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 2494
  38. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 2495
  39. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 2495B
  40. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 2622
  41. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 2896
  42. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 2922
  43. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 3218
  44. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 477
  45. Paris, Bibliothèque Mazarine, 727
  46. Paris, Bibliothèque Mazarine, 730
  47. Paris, Bibliothèque Mazarine, 942
  48. Pisa, Biblioteca Cateriniana del Seminario Arcivescovile, 52
  49. Pisa, Biblioteca Cateriniana del Seminario Arcivescovile, 55
  50. San Marino (USA), Huntington Library, HM 627
  51. Saint-Omer, Bibliothèque municipale, 86
  52. Saint-Omer, Bibliothèque municipale, 94
  53. Tours, Bibliothèque municipale, 404
  54. Troyes, Médiathèque de Troyes Champagne Métropole, 177
  55. Troyes, Médiathèque de Troyes Champagne Métropole, 281
  56. Troyes, Médiathèque de Troyes Champagne Métropole, 558
  57. Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Rossiani, 378
  58. Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vaticani latini, 1047
  59. Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 3600
  60. Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, 2836
  61. Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, 3137
Éditions anciennes
Éditions modernes
  • Migne, J.-P., éd., Patrologiae cursus completus, sive Biblioteca universalis, integra, uniformis, commodo, œconomica omnium s.s. Patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocenti III tempora floruerunt. Series Latina, Paris, Migne, 1844-1864, 221 t. (t. 176, col. 1183-1201)
    Tome 176 [GB: ex. 1] [IA: ex. 1]
Traductions modernes
  • en italien:
    • Ugo di Fouilloi, La medicina dell'anima, a cura di Mario Serio, Torino, Il leone verde (Biblioteca dell'anima, 4), 1998, 81 p.
Études
  • Fritz, Jean-Marie, « La théorie humorale comme moyen de penser le monde: limites et contradictions du système », Écriture et modes de pensée au Moyen Âge, VIIIe-XVe siècles, éd. Dominique Boutet et Laurence Harf-Lancner, Paris, Presses de l'ENS, 1993, p. 13-26.
  • Müller, Irmgard, « Hugo de Folieto: De medicina animae. Antike Humoralpathologie in christlicher Deutung », Ärztekunst und Gottvertrauen: Antike und mittelalterliche Schnittpunkte von Christentum und Medizin, éd. Christian Schulze et Sibylle Ihm, Hildesheim et New York, Olms (Spudasmata: Studien zur Klassischen Philologie und ihren Grenzgebieten, 86), 2002, p. 71-89.
  • Tilliette, Jean-Yves, « Guérir les corps, guérir les âmes. Notes sur l'Ovide moralisé 15, v. 3314-5768 », Natura, scienze e società medievali. Studi in onore di Agostino Paravicini Bagliani, éd. C. Leonardi et F. Santi, Firenze, SISMEL-Edizioni del Galluzzo, 2008, p. 345-365.
Permalien: https://arlima.net/no/8785


Voir aussi:
> Biblissima: Q98017
Creative Commons License
Cette notice est mise à disposition en vertu d'un contrat Creative Commons.
Rédaction: Rémy Cordonnier
Compléments: Voir la liste complète
Dernière mise à jour: 25 février 2024

Signaler une erreur ou une omission:

Courriel  Courriel

Mastodon    Facebook    Twitter