logo arlima

Les distiques de Caton

Œuvre de Jean le Fèvre de Ressons

Bibliographie

Titre:Les diz de Caton (ms. BnF, fr. 572); Chaton en latin et en franczois (ms. BnF, fr. 979); Les ditz de Cathon a son filz (ms. BnF, fr. 24439, inc.); Les enseignens de Cathon (ms. BnF, fr. 1164, inc.); Enseignemens Chaton (ms. BnF, fr. 1551); Chaton en françois (ms. BnF, fr. 1165, inc.); Caton en françoys (ms. BnF, fr. 1367, inc.); Cathon en françoys (ms. BnF, fr. 1958, expl.); Cato (ms. BnF, fr. 19123, expl.); Le Chatonnet en françois (ms. BAV, Reg. lat. 1709, inc. et expl.); Chatonnet en françois et latin (ms. Toulouse, 822); Autres enseignemens d'aucuns sages (ms. Ste-Gen., inc.); Catho dans castigamina nato (ms. Douai, expl.); Cato translatus per magistrum Johannem Fabrum
Date:XIVe siècle
Langue:Français farci d'extraits du texte latin
Genre: 
Forme:Quatrains de vers décasyllabiques rimant aabb
Contenu:Traduction des Disticha Catonis.
Incipit:Caton fu preuz chevalier et sage homme;
maint bon conseil a la cité de Romme
donna jadis pour la chose publique.
Un livre fist vaillant et autentique…
Explicit:… Catons finist qui fu sages et preux;
ses nobles vers acoupla deux et deux.
Mais je, Fevre, qui ne sçay le fer batre,
en cest dité en ay fait de deux quatre.
Remaniements:Inséré dans la Chronique dite de Baudouin d'Avesnes après le récit de la mort de Caton
Manuscrits
  1. Besançon, Bibliothèque municipale, 588, f. 85 [⇛ Description]
  2. Bruxelles, KBR, 1127-1129, f. 107ra-114ra [⇛ Description]
  3. Chartres, Bibliothèque municipale, 423
  4. Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, 73 J 55, f. 1r-25 [⇛ Description]
  5. Douai, Bibliothèque municipale, 765, f. 1 [⇛ Description]
  6. Fribourg, Bibliothèque cantonale et universitaire, L. 7, f. 164v-184r [⇛ Description]
  7. Grenoble, Bibliothèque municipale, 319, f. 72 [⇛ Description]
  8. Oxford, Bodleian Library, Ashmole, 789
  9. Oxford, Bodleian Library, Canonici Miscellaneous, 278, f. 84-114, 17 février 1468 (n.s.)
  10. Paris, Bibliothèque nationale de France, Arsenal, 3107 [⇛ Description]
  11. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 572, f. 99r [⇛ Description]
  12. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 979, f. 123 [⇛ Description]
  13. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 1164, f. 86 [⇛ Description]
  14. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 1165, f. 94 [⇛ Description]
  15. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 1367, f. 375v [⇛ Description]
    Inséré dans la Chronique dite de Baudouin d'Avesnes après le récit de la mort de Caton.
  16. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 1551, f. 40 [⇛ Description]
  17. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 1958, f. 53r [⇛ Description]
  18. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 2239, f. 1r [⇛ Description]
  19. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 18419, f. 149r [⇛ Description]
  20. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 19123, f. 133r-143v [⇛ Description]
  21. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 24439, f. 24 [⇛ Description]
  22. Paris, Bibliothèque nationale de France, Rothschild, 2755, f. 62 [⇛ Description]
  23. Paris, Bibliothèque nationale de France, Rothschild, 2777, f. 1 [⇛ Description]
  24. Paris, Bibliothèque Sainte-Geneviève, 2879, f. 43v [⇛ Description]
    Extrait de huit quatrains correspondant aux p. 75-76 de l'éd. Jonckbloet.
  25. Philadelphia, University of Pennsylvania, Kislak Center for Special Collections, Rare Books and Manuscripts, Lawrence J. Schoenberg Collection, 662, f. 99r-104v [⇛ Description]
  26. Reims, Bibliothèque Carnegie, 615, f. 204v [⇛ Description]
  27. Rodez, Bibliothèque municipale, 57, f. 1r-17v [⇛ Description]
  28. Rouen, Bibliothèque patrimoniale Villon, I. 4 (944), f. 152 [⇛ Description]
  29. Torino, Biblioteca Nazionale Universitaria, L. III. 14 (1656), f. 1 [⇛ Description]
  30. Toulouse, Bibliothèque municipale, 822, f. 89-104 [⇛ Description]
  31. Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reginensi latini, 1709, f. 100v-116r [⇛ Description]
  32. Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reginensi latini, 1900
  33. Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 3391, f. 336r-356v [⇛ Description]
  34. localisation actuelle inconnue: ms. Barrois 412 de la collection Ashburnham.
  35. localisation actuelle inconnue: ms. signalé dans le catalogue Didot, 1881, n° 26, f. 97.
  36. localisation actuelle inconnue: anc. Jacques Cujas, Joseph Barrois puis Lord Ashburnham [⇛ Description]
    Extrait de 27 quatrains correspondant aux p. 63 et suiv. de l'éd. Jonckbloet.
Éditions anciennes
  1. [Les distiques de Caton]
    [Bruges], [Colart Mansion], [vers 1476-1477]
    ARLIMA: EA1686   GW: 06362   ISTC: ic00314300
    Exemplaire en ligne: [Göttingen]
  2. [Les distiques de Caton]
    [Bruges], [Johannes Brito], [après 1476]
    ARLIMA: EA1687   GW: 06363   ISTC: ic00314350
Éditions modernes
  • L'hôtel de Cluny au Moyen Âge, par Mme de Saint-Surin, suivi de contenances de table et autres poésies inédites des XVe et XVIe siècles, Paris, Techener, 1835, 170 p. (ici p. 119-126) [GB] [IA: ex. 1, ex. 2]
    Édition de 27 strophes d'après le ms. perdu de Cujas.
  • Die dietsce Catoen, een middelnederlandsch leerdicht. Kritisch uitgegeven door Dr. W. J. A. Jonckbloet, Leiden, du Mortier, 1845, 78 p. (ici p. 62-78) [GB] [IA]
    Édition d'après le ms. de La Haye (Den Haag).
  • Ulrich, J., « Der Cato Jean Lefevre's nach der Turiner Handschrift I. III. 14 zum erstenmal herausgegeben », Romanische Forschungen, 15, 1904, p. 70-106. [GB] [HT] [IA: ex. 1, ex. 2]
Traductions modernes
Études
  • Colombo Timelli, Maria, « Caton et son Livre de bonnes meurs entre manuscrit et imprimé », Traductions imprimées, traductions pour l'imprimé (1470-1550), éd. Elisabetta Barale, Maria Colombo Timelli, Martina Crosio et Barbara Ferrari, Paris, Classiques Garnier (Rencontres, 618; Civilisation médiévale, 58), 2024, p. 103-119. DOI du recueil: 10.48611/isbn.978-2-406-16459-3
  • Duval, Amaury, « Adam de Suel, Adam de Guienci et quelques autres traducteurs des Distiques de Caton », Histoire littéraire de la France, Paris, Firmin Didot et Treuttel et Wurtz, t. 18, 1835, p. 826-830. [GB] [IA]
  • Meyer, P., « Notice du manuscrit Canonici Miscell. 278 de la Bibliothèque bodléienne, à Oxford », Bulletin de la Société des anciens textes français, 3, 1877, p. 38-40. [Gallica] [GB] [HT] [IA]
  • Ruhe, Ernstpeter, Untersuchungen zu den altfranzösischen Übersetzungen des "Disticha Catonis", München, Hüber (Beiträge zur romanischen Philologie des Mittelalters, 2), 1968, 250 p. [nbn-resolving.de]
    Dictionnaires: DEAF RuheCat
    Comptes rendus: M. D. Legge, dans Erasmus, 10, 1968. — J. Wüest, dans Vox romanica, 38, 1969, p. 326-327.
Permalien: https://arlima.net/no/12638


Voir aussi:
> Wikidata: Q126919033
Creative Commons License
Cette page est mise à disposition en vertu d'un contrat Creative Commons.
Rédaction: Linda Burke et Laurent Brun
Compléments: Voir la liste complète
Dernière mise à jour: 27 juin 2024

Signaler une erreur ou une omission:

Courriel  Courriel

Mastodon